09 Lut HONOROWE KRWIODAWSTWO A DZIEŃ WOLNY OD PRACY
Jak wynika z Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki socjalnej z 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od prac, pracodawca jest obowiązany zwolnić od pracy pracownika będącego krwiodawcą na czas oznaczony przez stację krwiodawstwa w celu oddania krwi oraz poddania się okresowym badaniom lekarskim, jeżeli nie mogą być wykonane w czasie wolnym od pracy. W praktyce, choć nie wynika to wprost z obowiązujących regulacji prawnych, wolne na oddanie krwi udzielane jest na cały dzień.
Coraz częściej zdarzają się jednak przypadki, gdy pracownicy nie uprzedzają o planowanej absencji i oddają krew w ramach urlopu na żądanie bądź w terminach i częstotliwościach, które mogą wskazywać na unikanie obowiązku wykonywania pracy. Z drugiej strony, dochodzi także do sytuacji, w których pracodawcy nie wyrażają zgody na udzielenie dnia wolnego, gdyż w ich opinii, zatrudniony ma prawo tylko czterokrotnie w roku kalendarzowym ubiegać się o wolne z tytułu oddania krwi.
W związku z powyższym wyjaśniam, iż zgodnie z w/w rozporządzeniem pracodawca jest obowiązany zwolnić od pracy pracownika będącego krwiodawcą na czas oznaczony przez stację krwiodawstwa w celu oddania krwi. Pracodawca jest również obowiązany zwolnić od pracy pracownika będącego krwiodawcą na czas niezbędny do przeprowadzenia zaleconych przez stację krwiodawstwa okresowych badań lekarskich, jeżeli nie mogą one być wykonane w czasie wolnym od pracy. Ponadto zgodnie z rekomendacją Krajowej Rady do Spraw Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa, „pracodawca ma obowiązek zwolnić pracownika będącego krwiodawcą na czas oznaczony przez centrum krwiodawstwa. Skoro więc centrum krwiodawstwa wydaje dawcy krwi zaświadczenie, to powinno z niego wynikać, iż przysługujące zwolnienie obowiązuje nie dłużej niż do końca dnia kalendarzowego, tj. do godz. 24.” Warto więc zadbać, aby w zaświadczeniu było jasno wskazane, że zwolnienie przysługuje na cały dzień…
Należy przyjąć, iż obowiązek udzielenia ww. zwolnienia ma charakter bezwzględny. Zatem ciąży on na pracodawcy również wtedy, gdy w zakładzie pracy nastąpiło nagłe spiętrzenie prac lub gdy pracodawca będzie musiał podjąć działania organizacyjne w celu zastąpienia nieobecnego krwiodawcy. Należy jednakże podkreślić, że także w tym przypadku zastosowanie znajdzie art. 8 Kodeksu pracy, zgodnie z którym nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.
Może się więc zdarzyć, że pracodawca może odmówić udzielenia pracownikowi zwolnienia od pracy w sytuacji, gdy będzie się to wiązało z zagrożeniem życia lub zdrowia pozostałych zatrudnionych osób. Sytuacja zagrożenia życia i zdrowia pozostałych pracowników jest na tyle wyjątkowa, że pracodawca nie tylko może, lecz wręcz musi zobowiązać pracownika krwiodawcę do stawienia się do pracy w celu zapewnienia pracownikom bezpiecznych warunków pracy. Zgodnie bowiem z art. 15 Kodeksu pracy jedną z podstawowych zasad prawa pracy jest obowiązek zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Obowiązkowi temu odpowiada zaś wynikający z art. 100 § 2 pkt 3 Kodeksu pracy obowiązek pracownika do przestrzegania przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
Pamiętać nadto należy, że to pracodawca ma obowiązek zwolnić pracownika od pracy na czas oznaczony w celu oddania krwi. Oznacza to, że pracownik nie może samodzielnie udzielić sobie takiego zwolnienia. W sytuacji braku zgody pracodawcy takie opuszczenie miejsca pracy lub niestawienie się do pracy może być oceniane jako naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych. Zgodnie bowiem z przepisami art. 22 i 100 § 1 Kodeksu pracy pracownik przez nawiązanie stosunku pracy zobowiązuje się m.in. do wykonywania pracy pod kierownictwem pracodawcy, jak też obowiązany jest stosować się do poleceń przełożonych.